Toplum sağlığının en önemli basamağı toplumun geleceğini oluşturan çocuklarımızın sağlığıdır. Çocuğun daha anne karnındayken bazı sağlık taramaları yapılmaya başlanır ve çocuk büyüyünceye kadar devam eder. Bu çocuklarda yapılması gereken sağlık testleri sayesinde birçok hastalık erkenden tespit edilir ve tedavi süreci kolaylaşır. Tedavinin erken yapılması ileride çocukta kalıcı hasarların görülmesini de engellemiş olur. Anne adayı daha hamile kalmadan önce doktoruna giderek hamilelik planladığını ifade edip ona yönelik vitamin takviyeleri almaya başlar. Hamilelik döneminde ise antenatal doğum öncesi testler yapılarak bebekte herhangi bir sağlık sorunu olup olmadığı tespit edilir. Genetik kaynaklı anomaliler varsa yada çocukta çeşitli organların oluşmaması sebebiyle engelli doğma durumu varsa önceden tespit edilir. Bu sayede aile çocuğun ölü yada engelli doğma riskini kabul eder yada çocuğu aldırmayı planlar.
Yenidoğan Topuk Kanı Testi
Bebek doğduktan sonra ilk olarak yenidoğan denen yani ilk 4 haftalık süreçte topuk kanı taraması yapılır. Birinci kan örneği alındıktan 2-3 hafta sonra hastanede yada aile hekiminde 2. topuk kanı alınır ve bu sayede birçok hastalığın erken teşhisi sağlanabilir. Topuk kanı işleminde bebeğin topuğuna iğne batırılarak akan kan damla damla şeklinde bir kağıt parçasına alınır. Biraz uzun süren bir işlem olduğu için annelerin sabırlı olması gerekmektedir.
Topuk Kanı Tahlili ile Tespit Edilen Hastalıklar
Topuk kanı sonuçları çıktığı zaman herhangi bir sorun hastalık yoksa aileyle iletişime geçilmez. Hastalık şüphesi varlığında ise daha ayrıntılı kesin tanı ve tedavi için bebek sağlık kuruluşuna çağrılır.
Fenilketonüri
Vücutta fenilanin denen bir amino asit üretilemediğinde fenilketonüri hastalığına neden olur. Bu hastalık kalıtsal olup çocukta zihinsel geriliğe ve birçok sağlık sorununa neden olur.
Konjenital Hipotiroidi
Tiroit hormonunun yetersiz olduğu hipotiroidi bazen doğuştan itibaren oluşabilmektedir. Ne kadar erken farkedilirse ilaç tedavisi ile kontrol altında tutulması o kadar kolaylaşır. Tedavi edilmezse gelişim geriliğine neden olur.
Biyotidinaz Eksikliği
Vücutta B vitaminin emilemediği bir hastalıktır. B vitamini alınan besinlerle yeterli düzeyle metabolize edilemediğinde işitme kaybı, saç dökülmesi, nörolojik bozukluklar ve nöbetli hastalıklara neden olmaktadır.
Kistik Fibrozis
Vücutta pankreas enzimlerinin üretimini ve mukus, ter bezlerinin çalışmasını bozarak salgılanan mukusun aşırı kalın kıvamlı olmasına neden olur. Bu mukus kalınlaştıkça nefes alma probleri yaratır. Akciğer enfeksiyonları yapabilir. Ayrıca karaciğer, sinüsler, bağırsaklar ve cinsel organlarda işlevsel bozukluklara neden olur.
Yenidoğan İşitme Testi
Bebek doğduktan sonra 4. hafta ile 12. hafta arasında hastanelerin odyometri bölümlerinde işitme testi yapılmaktadır. İşitme testinin olabildiğince erken zamanda yapılması gerekmektedir. Bu testler sırasında otomatize otoakustik emisyon denen bir cihazla bebeğin kulağına kulaklık takılır. Ardından bu kulaklığa sesler yollanarak bebeğin işitme duyusu değerlendirilir. Bebek seslere tepki vermediğinde daha farklı sesler ve yöntemlerle test devam eder. Yine de hiçbir tepki yoksa çocukta 1 kulakta yada 2 kulakta işitme kaybı şüphesi oluşur. Tedavi için bebek kulak burun boğaz doktoruna yönlendirilir.
Çocuklarda Yapılması Gereken Sağlık Testleri
Çocuklarda Görme Testi
Görme muayenesi bebeklik ve çocukluk döneminde sık sık yapılmaktadır. Çünkü görme bozuklukları dışarıdan bakılarak kolayça anlaşılabilen durumlar değiller. Çocuklar kendilerini ifade edemedikleri için çocuklarda görme testi bir şikayetleri olmasa bile göz doktorları tarafından yapılmalıdır.
Bebek doğduktan sonra ilk 1 aylık süreçte yenidoğan görme testi yapılır. Bu test sırasında çocukta doğuştan kaynaklı bir katarakt olup olmadığı tespit edilir. 6 aylık olduğu zaman bebekte göz hareketlerini incelemek ve şaşılık varlığını araştırmak için ikinci göz muayenesi yapılır. Çocuk 1 yaşından sonra 3 yaşına kadar göz tembelliği şüphesine karşın tekrar taramadan geçirilir. 3 yaşını geçtikten sonra ise sık karşılaşılan miyopi, hipermetropi gibi göz kusurlarının varlığı araştırılır. 5 yaşını geçen çocuklar kendilerini daha rahat ifade edebildiği için rutin tarama yerine artık sadece şikayetleri olduğunda muayeneye götürülmelidirler.
Bebek ve Çocuklarda Gelişim Tarama Testleri
Bebeklere ilk 1 yıl boyunca yapılan aşı dönemlerinde anne babaları bebeği aile hekimine götürür. Aile hekimi bebeğin boyu kilosu ve baş çevresini değerlendirerek fiziksel gelişim yetersizliği olup olmadığını tespit etmeye çalışır. Ayrıca bebeğin vücut reflekslerine bakarak aynı dönemdeki diğer yaşıtı bebeklerle karşılaştırır. Bu sayede de mental zihinsel bir sorunu olup olmayacağı hakkında ön teşhis koyulur. Bebeğin doğum kilosu, doğum boyu ve doğumda baş çevresi öğrenilip gelişme düzeyi buna göre hesaplanmaktadır. Bazı bebeklerin gelişimi geçici olarak daha hızlı veya yavaş olabilir. Bu sebeple bebeğinizde gelişme geriliği olduğunu düşünüyorsanız bunu kesin olarak anlamak için doktoruna danışın ve başkalarının sözleriyle kendinizi üzmeyin. Bebekte kesin gelişim yetersizliğinden şüphelenmek için 9. 18. ve 30. aylarda yani daha uzun aralıklarla gelişimi gözlenip karar verilir. Otizm spektrum bozukluğu için kesin tarama testleri 18. ve 24. ayda yapılmaktadır. Daha öncesi dönemde yapılan çocuk gelişim taramaları yanıltıcı sonuçlar verebilmektedir.
Çocuklarda Yapılan Rutin Kan Testleri
Zamanında doğan bebekler 9. aya ulaştıklarında erken doğanlar ise 5. aydan sonra demir eksikliği şüphesine karşın taramadan geçirilir. Erken yaşta adet gören kız çocuklarda da yine demir düzeylerine bakmak için kan tahlili istenebilir. Çocuklarda 9-11 yaşlarında ve daha sonra yetişkinliğe geçecekleri 17-21 yaşları arasında normal doktor muayenelerinin birinde kolesterol değerlerine mutlaka bakılır. Çünkü trigliserit ve kolesterol düzeyi yüksek çıkan çocuklarda beslenme bozuklukları olabilir. Beslenme bozukluğu, düzensizliği tedavi edilmeyen çocuklar ileride kalp damar hastalıklarına karşı daha korumasız olurlar.
Çocuklarda Zeka ve Dikkat Algı Testleri
Bu testler rutin olarak her çocuğa yapılmaz ama uzman doktorların çeşitli şüpheli durumlar gördüğü çocuklar için özel yönlendirmeyle çeşitli kliniklerde yapılır. Bunlar hakkında da çok kısa bilgi verip konuyu bitirmek istiyoruz. Bunların dışında çok daha ayrıntılı testler bulunmaktadır ama onlar konumuz dışında olduğu için anlatmıyoruz.
WISC-R Testi: 6-16 yaş aralığında çocuğun biliş düzeyini kuvvetli ve zayıf yönlerini tespit etmek için 12 test ile uygulanır. Disleksi yani özel öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklara uygulanır.
Goodenourgh Harris Testi: 6-10 yaş aralığındaki çocuktan yardımsız şekilde bir insan resmi çizmesi istenerek bunun üzerinde değerlendirme yapılır.
Benton Görsel Bellek Testi: 8 yaşından büyük çocukların görsel-motor algı düzeyini tespit edebilmek için gördüğünü çizebilme testi uygulanır.
Bender Gestalt Görsel Motor Algı Testi: 6 yaş ile 13 yaş aralığındaki çocuklara bu test uygulanır. Bu test sayesinde çocuğa çizim yaptırılarak görsel-motor düzeyi dışında disletik disgrafisi olan çocuklar tespit edilir.